Mesanenin depolama ve boşaltma olmak üzere iki görevi vardır:
Depolama: İdrar böbreklerde oluştuktan sonra mesanede depolanır. Böbreklerden gelen idrar mesanede biriktikçe mesanenin hacmi genişler, duvarı gerilir ve incelir. Bu gerilimi algılayan sinir sistemi, idrar tutmayı sağlayan kapakçığı ve pelvik taban kaslarını uyararak kasılmalarını sağlar. Bu sayede kişi uygun koşullar sağlanana kadar idrarını tutmayı başarır.
Boşaltma: Depolanan idrarı, miktarına göre günde 8 kere kadar boşaltırız. Boşaltma için ilk şart mesanedeki doluluğun hissedilmesidir. Gerilen mesane kası, sinir uçlarını uyararak beyne sinyaller gönderir ve idrar hissi oluşturur. Sıkışıklık hissini algılayan beyin, koşullar uygunsa idrar boşaltmayı başlatmak için gerekli sinyalleri gönderir. Boşaltma öncesi mesane çıkışında yer alan ve beynin istemli kontrolündeki kapakçığın ve pelvik taban kaslarının gevşemesi gerekir.
Bebeklerde ve bezli çocuklarda mesanenin depolama ve boşaltma işlevleri omuriliğin kontrolündedir. Mesane idrar ile dolup genişlediğinde oluşan sinyaller omuriliğe ulaşır, bu sinyaller beyne gitmeden hızlı bir şekilde işeme komutu oluşturur. Komutu alan mesane hızlı bir şekilde kasılır ve işeme gerçekleştirilir. Refleks işeme denilen bu durum işeme alışkanlığının kazanıldığı 2-3 yaş aralığına kadar devam eder.
Anatomik veya nörolojik bozukluğu olmayan bir çocuk ortalama 3 yaşında çişini haber vermeyi ve çişini tuvalete yapmayı öğrenir. Çocuklarda önce gece kaka, sonra sırası ile gündüz kaka, gündüz idrar ve gece idrar kontrolleri kazanılır. Genel olarak 2 yaşa kadar gündüz, 4 yaş sonuna kadar da gece idrar kontrolü sağlanmış olmalıdır.
Beş yaşından sonra meydana gelen idrar kaçırmaları normal olarak kabul edilemez.
Çocuklarda işeme bozuklukları sık karşılaşılan sorunlardan biridir. Çocuk 5 yaşından büyükse ve idrar kaçırıyorsa muhakkak değerlendirilmeli, altında yatan sebep belirlenmeli ve ona uygun tedavi seçenekleriyle tedavi edilmelidir. İşeme bozuklukları sinir sistemi veya bunun dışında nedenlerden kaynaklanabilir. Çocuğun işeme şikayetlerine göre bu ayırım mutlaka doktor tarafından yapılmalı ve ona göre tedavi edilmelidirler.
Günümüzde bilgisayar, tablet ve televizyon karşısında fazla zaman geçiren veya oyuna dalıp daha fazla oyun oynamak için işemelerini erteleyen ya da okulda teneffüslerde oyun oynamak için işemelerini ertelemek isteyen çocuklar, değişik manevralar kullanarak (örneğin bacaklarını çaprazlayarak) işemeyi ertelerler. Bunun sonucu olarak pelvik taban kas aktivitesini arttırırlar. Artmış pelvik taban kas aktivitesi nedeniyle artık çocuk dirence karşı işemeye başlar ve işeme fonksiyon bozukluğu meydana gelir. Bozulan işeme fonksiyonu nedeniyle idrar akımında azalma veya kesilme olur ve mesane tam boşalamaz. Dolayısıyla işeme sonrası mesanede idrar kalır. Mesanede kalan idrar nedeniyle sık sık idrar yolu enfeksiyonu gelişir, mesane basıncı artar. Artan mesane basıncı nedeniyle idrar böbreklerde birikir. Bu da böbrek fonksiyonlarının bozulmasına kadar ilerleyen bir süreci başlatabilir. Bu nedenle muhakkak tedavi edilmelidir.
Birçok çocuk yanlış tuvalet postürü ve yanlış işeme alışkanlıkları nedeniyle mesanesini tam boşaltamamakta ve bu yüzden çeşitli problemler yaşamaktadır. Tedavide çok önemli bir yere sahip olan işeme eğitiminde amaç çocuğa çok daha düzgün ve sağlıklı işeme alışkanlığı kazandırabilmektir. Kız çocuklarında doğru işeme postürü şöyledir: Klozete oturduğunda öncelikle ayaklar yere değmelidir. Ayakları yere değmeyen çocuklar için basamak kullanılabilir. Sırtı düz olmalıdır. Yani sırtı ve uylukları arasında 90 derecelik açı olmalıdır. Çocuğunuz işerken ıkınmamalı, kendini oldukça rahat bırakmalı çişi bitene kadar sabırla beklemeli, acele etmemeli, çişini aniden sonlandırmamalı ve çiş yaparken kesintiye uğratmamalıdır.
Çocuğun işeme için acele etmemesi gerektiği, uygun bir işeme yapabilmesi ve gevşeyebilmesi için zaman gerektiği kendisine anlatılmalıdır. Buna yardımcı olması için işeme anında çocuğunuzun şarkı söylemesini, ritmik saymasını sağlayabilirsiniz. Bu sayede pelvik taban kaslarını daha rahat gevşetecektir.
İşeme bittikten sonra çocukların aceleyle kalkmamaları ve biraz daha bu pozisyonda kalmaları öğretilmelidir. Bu durum mesanede idrar kalmaması açısından çok önemlidir. Bunun için çocuğunuza her işemeden sonra 20’ye kadar ritmik saydıktan sonra klozetten kalkmasını önerebilirsiniz.
Kız çocuklarında işeme ve dışkılama sonrası, ilgili bölgenin temizliği idrar yolu enfeksiyonu açısından oldukça önemlidir. Çocuğa bu temizliğin önden arkaya doğru yapılması gerektiği öğretilmelidir.
Tuvaleti kullandıktan sonra mutlaka ellerin yıkanması gerektiği çocuğa küçük yaşlardan itibaren öğretilmelidir.
Çamaşırı ıslandığında mutlaka temizi ile değiştirmesi sağlanmalıdır.
Çocuğun çamaşırının ıslandığının farkına varması ve bundan rahatsız olması gerekmektedir. Bu konuda farkındalık kazandırılmaya çalışılmalıdır.
İşemenin ertelenmemesi, idrarın son ana kadar bekletilmemesi gerekmektedir. Çok sıkışma hissinden önce idrara gidilmesi önemlidir.
Aksi taktirde taşma şeklinde idrar kaçırma olabilir. Bu nedenle önemle üzerinde durulmalı ve mesane eğitimiyle belirtilen saatlerde muhakkak tuvalete gidilmelidir.
Mesaneyi huzursuz eden bir takım yiyecek ve içecekler mevcuttur. Kakao, kahve, çay, gazlı içecekler (kola, gazoz….), limon, portakal, mandalina gibi asitli meyveler, portakal suyu, limonata, bol baharatlı yiyecekler uzak durulması gereken yiyecek ve içecekler listesinde yer alır.
Mesane eğitimiyle planlanan günlük işeme saatlerine uyularak düzenli işeme alışkanlığı sağlanmalıdır. Gerekirse hatırlatmaya yardımcı kol saatleri kullanılarak belirlenen işeme saatinde tuvalete gitmesi sağlanmalıdır. Çocuğun tuvaleti olsun ya da olmasın muhakkak planlanan saatte tuvalete gitmesi sağlanmalıdır. Hatta bu takibin sorumluluğunun çocuğa verilmesi, tedavinin başarısı açısından önemlidir.
Bacaklarını çaprazlamak, eli ile cinsel organ bölgesini sıkıştırmak gibi alışkanlık haline gelmiş, işemeyi engelleyecek manevraları kullanması engellenmelidir.
Çocuğun yatmadan önce ve sabah kalktığında ilk iş olarak tuvalete gitmesi sağlanmalıdır.
Çocuğun yaşına ve cinsiyetine göre belirlenen sıvı miktarını gün içindeki düzenli aralıklarda tüketmesi sağlanmalıdır.
Kabızlığı önlemek için lifli besinler tüketilmelidir. Bağırsaklarda kalan kaka mesaneye baskı yapıp mesanenin tam dolmasını engelleyeceği için kabızlığın önlenmesi gerekmektedir.
