Prostat Kanseri

Prostat kanseri Türkiye’de erkeklerde en sık görülen ikinci kanserdir. Öncelikle şunu bilmelisiniz ki prostat kanseri erken evrede hiç bir şikayete sebep olmaz ve erken tanısı sadece kan PSA düzeyi ve prostat muayenesini içeren prostat kontrolü ile olur. Ancak sevindirici olan, erken evrede tanı konulduğu zaman tedavisi mümkün olan bir hastalık olmasıdır. Diğer kanserlerde olduğu gibi prostat kanserinin de bir çok evresi vardır ve her evresinde farklı tedavi yaklaşımları bulunmaktadır. Biz bu kitapçıkta prostat kanseri ile ilgili aklınıza gelecek sorulara cevap vermeye çalıştık.

İlk Değerlendirilmeniz

Hekim idrar yapma ile ilgili bazı yakınmalarla başvuran kişinin öyküsünü dinledikten sonra prostat muayenesi yapar ve kan PSA değerini de içeren bazı laboratuvar testlerini ister ve idrar akım hızını ölçer.

Ancak prostat kanseri genellikle erken evrede herhangi bir yakınmaya neden olmaz. Hastalığın ileri yaşta sık görülmesi, fakat erken evrede herhangi önemli bir yakınmaya sebebiyet vermemesi nedeniyle, hastalığın erken ve tedavi edilebilir dönemde tanınabilmesi amacıyla belirli bir yaşın üzerindeki erkeklerde kanser tarama tetkiklerinin yapılması önerilmektedir. Prostat kanseri taraması esas olarak, doktor tarafından yapılacak prostat muayenesi ve kan PSA düzeyinin değerlendirilmesi şeklindedir. Prostat kanseri kesin tanısı, muayene ve/veya PSA testindeki şüpheden yola çıkılarak, prostattan parça alınması (prostat biyopsisi) ile konur. Tanıda kullanılan yöntemler şunlardır:

Prostat Muayenesi: Prostat hastalıklarının tanısında en önemli aşamalardan biri prostatın makat tan yapılan parmakla muayenesidir. Bu muayenede prostatın büyüklüğü, kıvamı ve muayene ile hissedebilecek bir sertlik olup olmadığı kontrol edilir.

Kan Prostat Spesifik Antijen (PSA) Düzeyi: Prostat kanserinin tanısında bir diğer önemli aşama kandaki PSA seviyesinin belirlenmesidir. PSA prostattan salgılanan ve kana belirli oranda geçen bir proteindir. Prostata özgü, ancak prostat kanserine özgü bir madde değildir. Yani prostat kanserinde yükselebilmekle beraber, prostatın iyi huylu büyümesi ve prostatın iltihabi hastalıklarında da yükselebilmektedir. Kan PSA düzeyindeki her artış, kişide mutlaka kanser olduğunu göstermez. Bununla beraber, PSA düzeyindeki değişimler hekime hastanın kanser yönünden incelemesinin gerekliliği konusunda yol göstericidir. PSA testinin prostat muayenesine kıyasla kanser tanısı açısından daha iyi bir belirteç olduğu bilinmektedir. Ancak kişide prostat kanserinin kesinlikle olmadığını garanti edebilecek bir PSA düzeyi yoktur.

Prostatın MR ile Görüntülenmesi: Son zamanlarda çok önem kazanmıştır. Biyopsi yapma kararında yardımcı önemli bir bilgi kaynağıdır.

Prostat İlgili Temel Bilgiler

Prostat yalnızca erkeklerde bulunan ve meni içeriğinin bir kısmını oluşturan bir salgı bezi organıdır. Erişkin erkekte yaklaşık olarak bir kestane büyüklüğü ve şekildedir. Vücut içi yerleşimi mesaneden hemen sonra, rektumun önündedir. Prostat bezi mesaneden idrarın boşalmasını sağlayan kanalın ilk bölümünü bir yüzük gibi çepeçevre sarar.

Prostat Kanseri İçin Risk Faktörleri Nelerdir?

Ailede Prostat Kanseri Olması: Prostat kanserinde ailevi geçiş söz konusu olabilir. Birinci derecede akrabada hastalığın bulunması ile hastalık riski iki katına çıkmakta, iki veya daha fazla birinci derecede akrabada hastalığın bulunmasıyla bu oran 5-11 kat arasında artış göstermektedir.

Irk ve Çevresel Faktörler: Irksal özellikler hastalığın sıklığını etkilemekle beraber, aynı ırktan fakat farklı bölgelerde yaşayan insanlarda hastalık sıklığının yaşanılan bölgeye uyum göstermesi, çevresel faktörlerin etkilerinin önemine işaret etmektedir. Hastalığın gelişmesinde önemli olabilecek etkenlerin başlıcalarının beslenme tarzı, cinsel davranış, alkol tüketimi, ultraviyole ışınlara maruziyet ve kronik enflamasyon olabileceği tartışılmaktadır.

Beslenme: Yağdan zengin beslenmenin prostat kanseri gelişimi için risk faktörü olduğu düşünülmektedir.

Evrelendirme ve Gleason Skorlaması

Kanser tanısı konduktan sonraki aşama en uygun bir şeklide tedavi edilmesidir. Ancak tedavi kararı vermek için kanserin evrelendirilmesinin yapılmış olması ve patoloji raporunda rapor edilen bilgilerin de değerlendirilmesi gerekir.

Evre: Kanserin prostat dışına çıkma ve vücudun diğer yerlerine yayılma durumu?

Prostat kanserinde uygulanacak tedavi, hastalığın vücuttaki yaygınlığı ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle prostat dokusunda kanser saptanmışsa doktorun hastalığın yaygınlığını (evresi) bilmesi gerekir. Evreleme sırasında kanserin sadece prostat bezi içerisinde sınırlı olup olmadığı; prostat dışı yayılım varsa nerelerde olduğu araştırılır. Kanser hücrelerinin çoğalmasıyla kanser prostat dışına, önce çevre organlara ve lenf benzlerine sonra ise vücudun başka yerlerine yayılma eğilimi gösterir. Bu şekilde kanser hücrelerinin kan ve lenf yoluyla kemik, akciğer ve karaciğer gibi uzak organlara da yayılmasına metastaz denir.

Prostat Kanseri Basitçe 3 Evreden Oluşur.

Lokalize Prostat Kanseri: Kanser sadece prostat içindedir.
Lokal İleri Evre Prostat Kanseri: Kanser prostat kapsülü dışına çıkmıştır ancak başka organlara yayılmamıştır.
Metastatik Prostat Kanseri: Prostat öncelikle kemikler olmak üzere başka organlara yayılmıştır.

Gleason Skorlaması Nedir? Kanser Hücreleri Normalden Ne Kadar Farklılaşmış?

Biopside kanser teşhis edildikten sonra, biopsi örneklerindeki kanser hücrelerinin farklılaşma derecesini hakkında bilgi verir. Üreme ve yayılım hızı hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar. Gleason skorlamasında biyopsi örneğinde en yüksek oranda tespit edilen yapısal görünüm (patern) birinci sırada, ikinci sıklıkta gözlenen patern de ikinci sırada rapor edilmekte ve bu ikisinin toplamından bir skor elde edilmektedir. Sonuçta hastanın elindeki raporda kanser özelliğini tarifleyen Gleason skor 3+4=7 gibi bir rapor olmaktadır. Buradaki Gleason skoru= Primer Patern + Sekonder Patern olarak belirlenmektedir. Gleason skor 6 kanserler genellikle rapor edilen en düşük skorlu kanserlerdir (Gleason skor 4 veya 5 pek rapor edilmemektedir). Tıp literatüründe bugüne kadar Gleason skor 6 kanseri olan ve metastaz yapan tek bir olgu rapor edilmiştir ve kanımızca bu hastada da durumun böyle olması oldukça tartışmaya açıktır. Dolayısıyla Gleason skor 6 kanser pratik olarak metastaz yapmayan bir kanserdir ve bugüne kadar ölüme yol açtığı gösterilmemiştir. Öte yandan Gleason skoru ≥7 kanserler metastaz yapıp, hastanın hayatını tehdit edebilirler. Yüksek Gleason skoru aşırı hızlı çoğalma kapasitesine sahip tümörleri ifade eder ve teşhis edildiğinde, prostat dışına yayılım ihtimalinin yüksek olduğu bilinmektedir. Bu tip hastalarda prognoz kötü kabul edilir. Düşük Gleason skorunda daha yavaş ilerleyen ve daha iyi prognoz söz konusudur.

En Uygun Tedavi Nedir?

Prostat kanserinde tedavi kararı verirken hastanın yaşı, eşlik eden başka hastalıkların varlığı, kan PSA düzeyi, evresi ve patoloji raporunda belirtilen Gleason skoru göz önünde bulundurularak karar verilir. Prostat kanseri tedavisinde uygulanan tedavi seçenekleri arasında şunlar yer almaktadır:

• Aktif İzlem
• Ameliyat (Radikal prostatektomi)
• Radyoterapi (Işın-Radyasyon Tedavisi)
• Hormon Tedavisi
• Kemoterapi

Aktif İzlem

Prostatta yaşla beraber ortaya çıkan kanserlerin önemli bir kısmı ya hiç ilerlemez veya çok yavaş ilerler. Bu kanserler metastaz yapmaz ve hayatı tehdit etmezler. Bunlara klinik önemsiz kanserler veya çok düşük riskli kanserler denmektedir ve güncel anlayışımıza göre bu kişilere uygulanacak tedavi gereksiz bir tedavidir. Aktif izlem kararı alınan hastaların takibinde prostat muayenesi, kan PSA düzeyi ve prostat biyopsileri vardır. Zaman içinde, özellikle biyopsi bulgularında değişiklik meydana gelirse, hastalar tedaviye yönlendirilebilir. Son çalışmalar aktif izlem kararı alınan her 3 hastadan ancak birinde ek bir tedaviye gereksinim duyulacağını göstermektedir.

Ameliyat

Prostat kanserinin erken evresinde sıklıkla kullanılan bir tedavi yöntemidir. Prostat bezinin tamamının çıkartıldığı bir işlemdir ve yapılan ameliyata “Radikal Prostatektomi” adı verilir. Özellikle prostata sınırlı olduğu düşünülen tümörlerde, hastanın beklenen yaşam süresi 10 yılın üzerinde ise uygulanabilir bir tedavi yöntemidir.
Radikal prostatektomi operasyonu açık, laparoskopik ya da robot yardımlı teknikler ile gerçekleştirilir. En iyi sonuçların alınabilmesi açısından hangi tekniğin kullanılacağından ziyade, konusunda uzman ve deneyimli bir cerrahın ameliyatı gerçekleştirmesi en önemli faktördür. Ameliyat sonrası görülebilen en sık yan etkiler geçici veya kalıcı şekilde idrar kaçırma, peniste cinsel ilişki için yeterli sertleşmenin olmamasıdır.

Radyoterapi

Radyasyon (ışın) tedavisinde kanser hücrelerinin yüksek enerjili ışınlarla yok edilmesi ve büyümelerinin önlenmesi hedeflenir. Erken evre prostat kanserinde radyasyon tedavisi, cerrahiye bir alternatif olarak veya cerrahiyi takiben o bölgede kalmış olabilecek kanser hücrelerini yok etmek amacıyla uygulanabilir. Prostat kanseri diğer organlara ve özellikle kemiğe sıçrarsa, radyoterapi bu alanlara da uygulanarak, kanserin burada oluşturduğu rahatsızlıkların giderilmesi sağlanabilir.

Hormonal Tedavi

Prostat kanseri hücreleri büyümek ve çoğalmak için erkeklik hormonlarına (testosteron) gereksinim duyarlar. Bu nedenle, prostat kanserinin tedavisinde kandaki erkeklik hormonu seviyesinin düşürülmesi veya hormonun hücrelere etkisinin engellenmesi önemli bir yer tutar. Vücudun başka yerlerine yayılmış olsalar da, hormon seviyesindeki düşüş tüm kanser hücrelerini etkiler. Hormon tedavisi “sistemik” bir tedavidir ve temel kullanım alanı hastalığın metastaz yaptığı dönemdir. Ancak hormon tedavisinin metastatik hastalık dışında da kullanım alanları mevcuttur. Örneğin radyoterapi ile birlikte kullanımı, uygun hastalarda, ışın tedavisinin etkinliğini arttırır. Ameliyat veya ışın tedavisi sonrasında hastalık nüks ederse de, yine uygun hastalarda kullanılabilir.

Metastatik Hastalarda Hormon Tedavisine Başlarken Aynı Zamanda Erken Kemoterapi Uygulaması

Metastatik prostat kanseri teşhisi konan ve henüz hormonal tedaviye başlamamış hastalarda hormonal tedavi ile birlikte 6 kür kemoterapinin tedavi başlangıcında uygulanması son derece güncel bir uygulamadır.